Sở Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn

CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT

 

Độc đáo nghệ thuật in sáp ong trên vải của người Dao Tiền

2025-08-03 15:46:00.0

Giữa tiết trời giao mùa, khi những áng mây trắng lững lờ trôi trên các sườn núi đá vôi hùng vĩ, thôn Bản Ca, xã Nghĩa Tá hiện ra như một bức tranh yên bình nơi miền sơn cước. Tại đây, 100% bà con là người Dao Tiền sinh sống và lưu giữ một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc - nghệ thuật in sáp ong trên vải.

Không gian yên bình trong ngôi nhà gỗ ở thôn Bản Ca - nơi nghệ thuật in sáp ong vẫn được gìn giữ

Trong những ngôi nhà sàn mái ngói đỏ tươi, người phụ nữ Dao Tiền vẫn ngày ngày cặm cụi bên khung vải, tỉ mỉ vẽ nên từng hoa văn bằng sáp ong. Bà Đặng Thị Kim, một nghệ nhân cao tuổi ở thôn Bản Ca, dù mắt đã kém nhưng vẫn miệt mài với từng đường nét trên vải. “Với dân tộc chúng tôi, những hoa văn in trên vải trang phục là cách thể hiện sự khéo léo, cẩn trọng của người phụ nữ. Khi con gái Dao Tiền về nhà chồng, chỉ cần nhìn vào trang phục là có thể biết cô dâu ấy có đảm đang, chu đáo hay không”, bà Kim chia sẻ.

Những bộ váy áo của phụ nữ Dao Tiền có vẻ ngoài giản dị, nền nã, không rực rỡ sắc màu nhưng để hoàn thiện một bộ váy truyền thống lại là cả một câu chuyện dài về sự kỳ công. Người phụ nữ Dao Tiền phải trải qua 5 công đoạn cơ bản: Mài bóng vải, tạo hình hoa văn bằng sáp ong, nhuộm chàm, đánh tan sáp ong và phơi khô.

Bé gái Dao Tiền chăm chú học cách in sáp ong từ bà Đặng Thị Kim

Bà Kim vừa làm vừa hướng dẫn cháu gái: “Đầu tiên phải chọn loại vải thô trắng có sợi nhỏ, sau đó cắt thành 5 mảnh, mỗi mảnh rộng khoảng 40 cm, dài 45 cm. Vải được mài nhẵn trên bàn đá để khi chấm sáp ong sẽ bám đều, không bị thấm ngược ra mặt sau. Khi đun sáp ong cũng phải chú ý sao cho độ loãng vừa phải; loãng quá thì hoa văn bị nhòe, đặc quá thì sáp không ăn vào vải”.

Phụ nữ Dao Tiền sử dụng các bút vẽ bằng thanh tre để vẽ hoa văn sáp ong trên những vuông vải lanh nhỏ

Dụng cụ để tạo nên các hoa văn tinh xảo trên vải chỉ là những thanh tre vót mỏng, uốn thành hình tam giác, có nhiều kích cỡ từ 1 - 5 cm để tạo họa tiết khác nhau. Từ những dụng cụ đơn sơ ấy, người phụ nữ Dao Tiền thổi hồn vào từng đường nét, từng chi tiết.

Chị Bàn Thị Hồng, một phụ nữ trẻ ở Bản Ca, là người thuộc thế hệ tiếp nối đầy tự hào. Chị kể, từ nhỏ đã được xem bà và mẹ làm nghề in sáp ong. Ngay từ nhỏ, chị đã được xem bà và mẹ làm công việc in vải này. Năm 14 tuổi, chị bắt đầu tự nhuộm và in những xấp vải đầu tiên cho mình. Với thao tác chậm rãi, tỉ mẩn, chị Hồng chấm dụng cụ bằng tre vào đĩa sáp ong đang nóng, đưa tay họa từng đường nét trên vải. Công đoạn này rất kỳ công và mất thời gian, đòi hỏi người phụ nữ phải thật khéo léo, kiên nhẫn.

Trang phục của phụ nữ Dao Tiền không rực rỡ sắc màu nhưng lại rất cầu kỳ, tinh tế

Các hoa văn truyền thống của người Dao Tiền thường mang hình kẻ ngang, hình chữ nhật xếp chồng, hình sóng nước…, mỗi họa tiết đều ẩn chứa ý nghĩa biểu tượng về tín ngưỡng, về khát vọng hạnh phúc, no đủ. Sau khi in hoa văn, tấm vải sẽ được đem nhuộm chàm nhiều lần. Tấm vải được thả vào chậu nước chàm một giờ, sau đó vớt lên phơi khô, lặp lại nhiều lần cho đến khi đạt màu chàm mong muốn. Khi vải đã thấm màu đều, người thợ nhúng vào nước sôi để sáp ong tan ra, lộ rõ những hoa văn trắng nổi bật trên nền chàm sẫm.

Mỗi tấm vải là một “tác phẩm độc bản” bởi tất cả đều được làm thủ công. Mỗi người thợ sẽ tạo nên phong cách riêng như những nghệ sĩ ký tên mình trên tác phẩm. Những bộ trang phục của phụ nữ Dao Tiền vì thế mang vẻ đẹp độc đáo và không thể trộn lẫn.

Trong bối cảnh hiện nay, khi đời sống ngày càng hiện đại, việc giữ gìn nghề in sáp ong trên vải trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Thế hệ trẻ như chị Bàn Thị Hồng vẫn nỗ lực học hỏi, tiếp nối nghề truyền thống, song thực tế, số người biết nghề đang giảm dần.

Theo lãnh đạo xã Nghĩa Tá, địa phương đã và đang phối hợp với ngành Văn hóa xây dựng các mô hình truyền dạy nghề cho thanh thiếu niên, tổ chức các lớp tập huấn để gìn giữ và phát huy nghệ thuật in sáp ong. Đây không chỉ là cách bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể mà còn mở ra hướng phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao thu nhập cho bà con.

Bà Đặng Thị Kim tỉ mỉ thổi hồn văn hóa vào từng đường sáp ong

Nghệ thuật in sáp ong trên vải của người Dao Tiền ở Bản Ca không chỉ là kỹ thuật thủ công độc đáo mà còn chứa đựng chiều sâu văn hóa, lịch sử. Mỗi đường nét, mỗi sắc màu đều là biểu tượng của truyền thống, của ký ức cộng đồng.

Từ những nếp nhà sàn nơi Bản Ca, nghệ thuật in sáp ong trên vải vẫn âm thầm lan tỏa, bền bỉ vượt qua thời gian. Nó nhắc nhở mỗi người về sức mạnh của cội nguồn của bản sắc văn hóa dân tộc. Những bộ váy áo truyền thống của người Dao Tiền, với hoa văn tinh tế, màu chàm trầm mặc, như là một minh chứng sống động về sự trường tồn của văn hóa dân tộc giữa nhịp sống hiện đại.

Thu Trang
thainguyen.gov.vn

VIDEO

Thống kê truy cập

Đang truy cập: 1

Tổng truy cập: 13237

TRANG THÔNG TIN CHI CỤC TRỒNG TRỌT VÀ BẢO VỆ THỰC VẬT TỈNH THÁI NGUYÊN

Trưởng ban biên tập: Đ/c Nguyễn Tá – Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV Thái Nguyên

Địa chỉ: Số 728, đường Lương Ngọc Quyến, tổ 1, phường Đồng Quang, Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

Điện thoại: 02083.857.965 - Email: ccttbvtv@thainguyen.gov.vn